Από τα χωράφια, στο τραπέζι και στο σώμα μας: Πώς τα πλαστικά εισβάλλουν στην τροφή μας

Η αυξανόμενη χρήση πλαστικών στη γεωργία, εν μέσω κλιματικής αλλαγής, δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερες προκλήσεις για το μέλλον της γεωργίας και του περιβάλλοντος.

Στην περιοχή Mbale της Ουγκάντας, γνωστή για την παραγωγή καφέ arabica, μια επιδημία πλαστικών σακουλών, που τοπικά ονομάζονται «buveera», εξαπλώνεται πέρα από την πόλη. Το πρόβλημα αυτό υπάρχει ήδη στην πρωτεύουσα Κιγκάλι, όπου οι σακούλες αυτές είναι ενσωματωμένες στην καθημερινή ζωή. Εμφανίζονται σε στρώματα εκσκαμμένων δρόμων και φράσσουν τις υδάτινες οδούς. Ωστόσο, τώρα μπορούν να βρεθούν και σε απομακρυσμένες περιοχές αγροτικών εκτάσεων. Κάποια από τα απορρίμματα περιλαμβάνουν τις χοντρές πλαστικές σακούλες που χρησιμοποιούνται για την φύτευση σπόρων καφέ σε φυτώρια.

Ορισμένοι αγρότες παραπονιούνται, δήλωσε ο Wilson Watira, επικεφαλής ενός πολιτιστικού συμβουλίου των ανθρώπων Bamasaba, που καλλιεργούν καφέ. «Ανησυχούν οι αγρότες που γνωρίζουν τις επιπτώσεις των buveera στο έδαφος,» είπε.

Παγκοσμίως, τα πλαστικά φτάνουν στα αγροτικά πεδία. Η κλιματική αλλαγή κάνει τα αγροτικά πλαστικά, που ήδη είναι απαραίτητα για πολλές καλλιέργειες, ακόμα πιο αναπόφευκτα για κάποιους αγρότες.

Ορισμένες μελέτες εκτιμούν ότι τα εδάφη είναι πιο μολυσμένα από μικροπλαστικά από ό,τι οι ωκεανοί

Στο μεταξύ, η έρευνα συνεχίζει να δείχνει ότι τα μικροσκοπικά μικροπλαστικά αλλάζουν τα οικοσυστήματα και καταλήγουν στο ανθρώπινο σώμα. Επιστήμονες, αγρότες και καταναλωτές ανησυχούν για το πώς αυτό επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία και πολλοί αναζητούν λύσεις. Όμως, οι ειδικοί της βιομηχανίας λένε ότι είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πού καταλήγει το πλαστικό ή να το απαλλάξουμε πλήρως, ακόμη και με τις καλύτερες προθέσεις των προγραμμάτων επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης.

Σύμφωνα με μια αναφορά του 2021 για τα πλαστικά στη γεωργία από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών, τα εδάφη είναι ένας από τους κύριους αποδέκτες των γεωργικών πλαστικών. Ορισμένες μελέτες εκτιμούν ότι τα εδάφη είναι πιο μολυσμένα από μικροπλαστικά από ό,τι οι ωκεανοί.

«Αυτά τα πράγματα απελευθερώνονται σε τέτοια κλίμακα που θα απαιτηθούν μεγάλες λύσεις,» δήλωσε η Sarah Zack, ειδικός σε θέματα ρύπανσης του Great Lakes από το Ιλινόις-Ιντιάνα Sea Grant.

Τα μικροπλαστικά, που προέρχονται από ρούχα, φάρμακα και καλλυντικά, εμφανίζονται συχνά σε λιπάσματα που παρασκευάζονται από στερεά υποπροϊόντα επεξεργασίας λυμάτων – τα λεγόμενα biosolids – που μπορεί επίσης να είναι δυσοίωνα και τοξικά για τους κατοίκους κοντά, ανάλογα με τη διαδικασία επεξεργασίας που χρησιμοποιείται.

Η βιομηχανία γεωργίας ευθύνεται μόνο για λίγο πάνω από το 3% όλων των πλαστικών που χρησιμοποιούνται παγκοσμίως. Περίπου το 40% των πλαστικών χρησιμοποιούνται για συσκευασίες, συμπεριλαμβανομένων των πλαστικών σκευών μιας χρήσης για τρόφιμα και ποτά.

Τα μικροπλαστικά, που ο Εθνικός Οργανισμός Ωκεανών και Ατμόσφαιρας τα ορίζει ως μικρότερα από πέντε χιλιοστά, είναι μεγαλύτερα στο μέγεθος ενός γομολάστιχου μολυβιού. Ορισμένα είναι πολύ μικρότερα.

Μελέτες έχουν ήδη δείξει ότι τα μικροπλαστικά μπορούν να απορροφηθούν από τα φυτά στη γη ή το πλαγκτόν στον ωκεανό και στη συνέχεια να καταναλωθούν από ζώα ή ανθρώπους. Οι επιστήμονες συνεχίζουν να μελετούν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των πλαστικών που έχουν βρεθεί σε ανθρώπινους οργανισμούς. Οι πρώτες ανακαλύψεις υποδεικνύουν πιθανούς συνδέσμους με μια σειρά από προβλήματα υγείας, όπως καρδιοπάθειες και ορισμένους καρκίνους.

Παρά τις «σημαντικές ελλείψεις στην έρευνα,» η απόδειξη σχετικά με την τροφική αλυσίδα στη γη «σίγουρα προκαλεί ανησυχία,» δήλωσε ο Lev Neretin, υπεύθυνος περιβάλλοντος στον FAO, ο οποίος αυτή τη στιγμή εργάζεται σε μια άλλη τεχνική έκθεση για την περαιτέρω ανάλυση του προβλήματος της ρύπανσης από μικροπλαστικά στα εδάφη και στις καλλιέργειες.

Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει την κατάσταση

Η χρήση των πλαστικών έχει τετραπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια. Το πλαστικό είναι παντού. Και το μεγαλύτερο μέρος του πλαστικού στον κόσμο καταλήγει σε χωματερές, ρυπαίνει το περιβάλλον ή καίγεται. Λιγότερο από το 10% των πλαστικών ανακυκλώνονται.

Ταυτόχρονα, κάποιοι αγρότες εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τα πλαστικά για να προστατεύσουν τις καλλιέργειες από τις ακραίες καιρικές συνθήκες. Χρησιμοποιούν τέντες, θερμοκήπια και άλλες τεχνολογίες για να προσπαθήσουν να ελέγξουν τις συνθήκες για τις καλλιέργειές τους. Εξαρτώνται επίσης περισσότερο από χημικά όπως τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα για να αντιμετωπίσουν τις ασταθείς καιρικές συνθήκες και τα περισσότερα προβλήματα παρασίτων.

«Μέσα από την παγκόσμια θέρμανση, έχουμε όλο και λιγότερη καλλιεργήσιμη γη. Αλλά χρειαζόμαστε περισσότερες καλλιέργειες. Οπότε, η ζήτηση για γεωργικά χημικά αυξάνεται,» δήλωσε ο Ole Rosgaard, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Greif, μιας εταιρείας που κατασκευάζει συσκευασίες για βιομηχανικά γεωργικά προϊόντα όπως φυτοφάρμακα και άλλα χημικά.

Ακραία καιρικά φαινόμενα, που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, συμβάλλουν επίσης στην καταστροφή και τη μεταφορά γεωργικών πλαστικών. Ο ήλιος μπορεί να φθείρει τα υλικά με την πάροδο του χρόνου. Και οι πιο συχνές και έντονες βροχοπτώσεις σε κάποιες περιοχές μπορεί να οδηγήσουν σε περισσότερα πλαστικά σωματίδια να καταλήξουν στα πεδία και τελικά στα ύδατα, είπε η Maryam Salehi, επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικών και Περιβαλλοντικών Μηχανικών στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι.

Μπορεί η γεωργία να ξεφύγει από το πρόβλημα του πλαστικού;

Αυτόν τον χειμώνα, ηγέτες από όλο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν στη Νότια Κορέα για να παραγάγουν την πρώτη νομικά δεσμευτική παγκόσμια συμφωνία για τη ρύπανση από πλαστικά. Δεν κατέληξαν σε συμφωνία, αλλά οι διαπραγματεύσεις προγραμματίζεται να ξαναρχίσουν τον Αύγουστο.

Κάποιοι θέλουν να σταματήσουν τη ροή των αποβλήτων πλαστικών και μικροπλαστικών στα οικοσυστήματα. Ο Boluwatife Olubusoye, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Μισισίπι, προσπαθεί να δει αν το biochar, τα υπολείμματα οργανικής ύλης και φυτικών αποβλήτων που καίγονται υπό ελεγχόμενες συνθήκες, μπορεί να φιλτράρει τα μικροπλαστικά που τρέχουν από τα αγροτικά πεδία στα ύδατα.

Είπε ότι τον ώθησε το αίσθημα ότι δεν υπήρχε «ποτέ έγκαιρη λύση όσον αφορά τα απόβλητα πλαστικού» που καταλήγουν σε πεδία, ειδικά σε αναπτυσσόμενες χώρες.

Ακόμα και για τους αγρότες που ενδιαφέρονται για τα πλαστικά στα εδάφη, μπορεί να είναι δύσκολο να κάνουν κάτι γι’ αυτό. Στην Ουγκάντα, οι ιδιοκτήτες φυτωρίων δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τις σωστές ταπετσαρίες για τα σπορόφυτα, οπότε καταφεύγουν σε φθηνές πλαστικές σακούλες που χρησιμοποιούνται για τη βλάστηση σπόρων, είπε ο Jacob Ogola, ανεξάρτητος γεωπόνος εκεί.

Οι αγρότες που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή είναι εκείνοι που έχουν τη μικρότερη ικανότητα να μειώσουν την παρουσία φθηνών αποβλήτων πλαστικού στα εδάφη. Αυτό απογοητεύει την Innocent Piloya, μια επιχειρηματία αγροοικολογίας που καλλιεργεί καφέ στην επαρχία της Ουγκάντας με την εταιρεία της Ribbo Coffee.

«Είναι σαν μικροί αγρότες να παλεύουν με τους παραγωγούς πλαστικών,» είπε.